สมุนไพร 100 ชนิด ประโยชน์ สรรพคุณ ความรู้พื้นฐานสมุนไพรไทย

สมุนไพร มากกว่า 100 ชนิด พร้อมสรรพคุณ มีอะไรบ้าง พืชสำหรับบำรุงร่างกายและรักษาโรค ประโยชน์โทษ คำแนะนำการใช้อย่างถูกวิธี ภูมิปัญญาการรักษาโรค สมุนไพรพื้นบ้าน

สมุนไพร สมุนไพรไทย

สมุนไพร หมายถึง เภสัชวัตถุที่ใช้นำมาทำยารักษาโรค หรือ บำรุงร่างกาย ซึ่งได้จากธรรมชาติ คือ พืช สัตว์ และ แร่ธาตุ จากนั้นนำวัตถุดิบต่างๆมาแปรรูปให้อยู่ในรูปแบบต่างๆ เช่น ของเหลว ของแข็ง กึ่งของเหลวของแข็ง และ รูปแบบไอน้ำหรือรมควัน เป็นต้น

ข้อมูลของพืชต่างๆที่สามารถใช้ในการรักษาโรค รวบรวมข้อมูล เช่น ข้อมูลทั่วไป ลักษณะของพืช คุณค่าทางโภชนาการ สรรพคุณและโทษของพืชนั้นๆ โดยรายละเอียด มีดังนี้

สะระแหน่ มินต์ สมุนไพร สรรพคุณของสะระแหน่ สะระแหน่
ขมิ้น สมุนไพร สมุนไพรบำรุงผิว ขมิ้น หอมหัวหใญ่ สรรพคุณหอมใหญ่ สมุนไพร หอมหัวใหญ่
ชะอม สมุนไพร ชะอม ตำลึง สมุนไพร ผักพื้นบ้าน ตำลึง
กัญชา สรรพคุณของกัญชา สมุนไพร น้ำมันกัญชากัญชา ตะขบ สมุนไพร สมุนไพรไทย สรรพคุณของตะขบตะขบ
ลูกใต้ใบ สมุนไพร สรรพคุณของลูกใต้ใบ สมุนไพรรสขมลูกใต้ใบ หญ้าหวาน สตีเวีย สมุนไพร สมุนไพรให้ความหวานหญ้าหวาน
คะน้าเม็กซิกัน ผักไชยา สมุนไพร ต้นผงชูรสผักไชยา ต้นไม้ประจำร10 ต้นรวงผึ้ง ต้นไม้มงคล ไม้หอมต้นรวงผึ้ง
คาเคา โกโก้ สรรพคุณของโกโก้ สมุนไพรคาเคา โกฐเชียง สรรพคุณของตังกุย ตังกุย สมุนไพรตังกุย
เก๋ากี้ สมุนไพร โกจิเบอร์รี่ สรรพคุณของโกจิเบอร์รี่เก๋ากี้ โกจิเบอร์รี่ ต้นมะยม มะยม สรรพคุณของมะยม สมุนไพรมะยม
ตะลิงปลิง ผลไม้ สมุนไพร สรรพคุณของตะลิงปลิงตะลิงปลิง ถั่วเขียว สมุนไพร สรรพคุณถั่วเขียว ประโยชน์ของถั่วเขียวถั่วเขียว
หญ้าปักกิ่ง สมุนไพร หญ้าเทวดา สรรพคุณหญ้าเทวดาหญ้าปักกิ่ง สมอพิเภก สมุนไพรตรีผลา สมุนไพรไทย สรรพคุณของสมอพิเภกสมอพิเภก
ตรีผลา สมุนไพร สมุนไพรไทย สรรพคุณของตรีผลาตรีผลา ยางนา น้ำมันยางนา สมุนไพร สรรพคุณของยางนายางนา
อะโวคาโด ผลไม้ สมุนไพร สรรพคุณของอะโวคาโดอะโวคาโด ทองพันชั่ง สมุนไพร พืชท้องถิ่น สรรพคุณของทองพันชั่งทองพันชั่ง
ลูกสมอไทย สมอไทย ราชาสมุนไพร สมุนไพรไทยสมอไทย ท้าวยายม่อม แป้งท้าวยายม่อม สมุนไพร สรรพคุณของท้าวยายม่อมท้าวยายม่อม
แมงลัก เมล็ดแมงลัก ใบแมงลัก สมุนไพรแมงลัก ต้นนุ่น ต้นงิ้ว สมุนไพร สรรพคุณของนุ่นต้นนุ่น ต้นงิ้ว
มะกอก สรรพคุณของมะกอก น้ำมันมะกอก โทษของมะกอกมะกอก มะขามป้อม มะขามอินเดีย สมุนไพร ผลไม้วิตามินซีสูงมะขามป้อม
กระวาน ใบกระวาน สมุนไพร สมุนไพรไทยกระวาน ชุมเห็ดเทศ ต้นชุมเห็ดเทศ สรรพคุณของชุมเห็ดเทศ สมุนไพรชุมเห็ดเทศ
ต้นกระเจีียว ดอกกระเจียว สรรพคุณของกระเจียว ประโยชน์ของกระเจียวกระเจียว มะดัน ต้นมะดัน สรรพคุณของมะดัน ประโยชน์ของมะดันมะดัน
ต้นกระจับ กระจับ สรรพคุณของกระจับ สมุนไพรกระจับ ต้นกาแฟ กาแฟ สรรพคุณของกาแฟ ประโยชน์ของกาแฟกาแฟ
ย่านาง ใบย่านาง สมุนไพร สรรพคุณใบย่านางย่านาง โหระพา ต้นโหระพา ใบโหระพา สรรพคุณของโหระพาโหระพา
ผักชี ผักสวนครัว สมุนไพร สรรพคุณของผักชีผักชี แห้ว ต้นแห้ว สรรพคุณของแห้ว สมุนไพรแห้ว
ต้นพลูคาว พลูคาว สรรพคุณของพลูคาว ประโยชน์ของพลูคาวพลูคาว บอน ต้นบอน สรรพคุณของบอน สมุนไพรบอน
เผือก ต้นเผือก ประโยชน์ของเผือก สรรพคุณของเผือกเผือก ชะคราม ใบชะคราม สรรพคุณของชะคราม ประโยชน์ของชะครามชะคราม
จำปูน ต้นจำปูน ดอกจำปูน สมุนไพรจำปูน ชะมดต้น สมุนไพร ฝ้ายผี สมุนไพรไทยชะมดต้น
ทุเรียน ผลไม้ สมุนไพร สรรพคุณของทุเรียนทุเรียน หมามุ่ย หมามุ้ย สมุนไพร เพิ่มสมรรถภาพทางเพศหมามุ้ย
ขัดมอน หญ้าขัด สมุนไพร สมุนไพรไทยหญ้าขัด หม่อน มัลเบอรรี่ สมุนไพร ใบหม่อนหม่อน
อบเชย สมุนไพร สมุนไพรในครัว ต้นอบเชยอบเชย กระถิน สรรพคุณของกระถิน ประโยชน์ของกระถิน สมุนไพรกระถิน
กระทือ สมุนไพร พืชท้องถิ่น สรรพคุณของกระทือ กระทือ ตะไคร้ สมุนไพร ตะไคร้
หอมหัวใหญ่ สมุนไพร สรรพคุณหอมหัวใหญ๋ หอมหัวใหญ่ งาดำ สมุนไพร สรรพคุณของงาดำ งาดำ
มะเฟือง ผลไม้ สมุนไพร สรรพคุณของมะเฟือง มะเฟือง ดอกชมจันทร์ สมุนไพร สรรพคุณของชมจันทร์ ชมจันทร์
มะลิ ดอกไม้ สมุยไพร สรรพคุณของมะลิ มะลิ มะละกอ สมุนไพร สรรพคุณของมะละกอมะละกอ
กระเจี๊ยบเขียว สมุนไพร สมุนไพรไทย พืชสมนุไพรกระเจี๊ยบเขียว
ไมยราบ สมุนไพร พืชพื้นบ้าน สรรพคุณของไมยราบ
 ไมยราบ
สรรพคุณของมะพร้าว สมุนไพร สมุนไพรไทย ต้นมะพร้าว มะพร้าว อินทนิน สมุนไพร ไม้ยืนต้น สรรพคุณของอินทนิน อินทนิล
ดาวเรื่อง สมุนไพร สรรพคุณของดาวเรือง ดาวเรือง ส้มโอ ผลไม้ สมุนไพร ส้มโอ
หญ้าคา สมุนไพร สมุนไพรไทย สรรพคุณของหญ้าคา หญ้าคา กระชาย ขิงจีน โสมไทย สมุนไพร กระชาย
ตำลึง ผักสวนครัว สมุนไพร ตำลึง ชะอม สมุนไพร สรรพุคณของชะอม ชะอม
ชะพลู สมุนไพร สรรพคุณของชะพลู ชะพลู ผักกระเฉด ผัก สมุนไพร สรรพคุณของกระเฉด ผักกระเฉด
ขมิ้น สมุนไพร สมุนไพรไทยขมิ้น กระเทียม สมุนไพร สรรพคุณของกระเทียม กระเทียม
มะเขือยาว ผัดสวนครัว สมุนไพร สรรพคุณของมะเขือยาว มะเขือยาว พริกไทย สรรพคุณของพริกไทย สมุนไพร สมุนไพรไทย พริกไทย
รางจืด สมุนไพร สมุนไพรไทย ไม้ยืนต้นรางจืด ลูกยอ สรรพคุณของลูกยอ สมุนไพร สมุนไพรไทย ลูกยอ
ผักชีฝรั่ง สมุนไพร พืชสวนครัว ประโยชน์ของผักชีฝรั่งผักชีฝรั่ง ซ่อนกลิ่น สมุนไพร สรรพคุณของซ่อนกลิ่น ประโยชน์ของซ่อนกลิ่นซ่อนกลิ่น
บัวบก สมุนไพร สรรพคุณของบัวบก ประโยชน์ของบัวบกบัวบก ผักแพว มินต์เวียดนาม สมุนไพร สรรพคุณของผักแพวผักแพรว
กระท้อน สมุนไพร ผลไม้ สรรพคุณของกระท้อนกระท้อน ถั่วเหลือง สมุนไพร พืชตระกลูถั่ว ประโยชน์ของถั่วเหลืองถั่วเหลือง
พริก สมุนไพร สรรพคุณของพริก ประโยชน์ของพริกพริก ต้นชิงชัน ชิงชัน สมุนไพร ประโยชน์ของชิงชันต้นชิงชัน
โด่ไม่รู้ล้ม สมุนไพร เพิ่มสมรรถภาพทางเพศ สรรพคุณของโด่ไม่รุ้ล้มว่านโด่ไม่รู้ล้ม ถั่วเขียว สมุนไพร สรรพคุณถั่วเขียว ประโยชน์ของถั่วเขียวถั่วเขียว
ขี้ไก่ย่าน สมุนไพร สรรพคุณขี้ไก่ย่าน ประโยชน์ขี้ไก่ย่านขี้ไก่ย่าน อ้อย สมุนไพร สรรพคุณของอ้อย ประโยชน์ของอ้อยอ้อย
หอมแดง สมุนไพร พืชสวนครัว ประโยชน์ของหอมแดงหอมแดง ข่า สมุนไพร พืชสวนครัว ประโยชน์ของข่าข่า
ถั่วแดง ถั่วแดงหลวง ประโยชน์ของถั่วแดง สมุนไพรถั่วแดง ฟักเขียว สมุนไพร พืชสวนครัว ประโยชน์ของฟักเขียวฟักเขียว
มะเขือพวง สมุนไพร พืชสวนครัว ประโยชน์ของมะเขือพวงมะเขือพวง กวาวเครือขาว สมุนไพร สรรพคุณของกวาวเครือ ประโยชน์ของกวาวเครือกวาวเครือขาว
มะเขือเทศ สมุนไพร สรรพคุณของมะเขือเทศ ประโยชน์ของมะเขือเทศมะเขือเทศ ขนุน สมุนไพร ผลไม้ สรรพคุณของขนุนขนุน
กุยช่าย สมุนไพร ผักสวนครัว ประโยชน์ของกุยช่ายกุยช่าย ยี่หร่า สมุนไพร สรรพคุณยี่หร่า ประโยชน์ของยี่หร่ายี่หร่า
แครอท สมุนไพร สรรพคุณของแครอท ประโยชน์ของแครอทแครอท จำปา สมุนไพร สรรพคุณของจำปา ประโยชน์ของจำปาจำปา
ข่อย สมุนไพร สรรพคุณของข่อย ประโยชน์ของข่อยข่อย บัวหลวง สมุนไพร ต้นบัว ประโยชน์ของบัวหลวงบัวหลวง
ผักคะน้า สมุนไพร ผักสวนครัว ประโยชน์ของผักคะน้าคะน้า เห็ดหอม สมุนไพร พืชสวนครัว ประโยชน์ของเห็ดหอมเห็ดหอม
โหราเดือยไก่ สมุนไพร สรรพคุณของโหราเดือยไก่ ประโยชน์ของโหราเดือยไก่โหราเดือยไก่ เดือย ลูกเดือย สมุนไพร ประโยชน์ของเดือยลูกเดือย
มะนาว ชนิดของมะนาว ประโยชน์มะนาว สรรพคุณมะนาว มะนาว มังคุด ผลไม้ สมุนไพร มังคุด
ทองนพคุณ ขี้เหล็กอเมริกัน สุวรรณพฤกษ์ สมุนไพรขี้เหล็กอเมริกัน ทับทิม ผลไม้ สมุนไพร สรรพคุณทับทิม ทับทิม
สะระแหน่ มินต์ สมุนไพร พืชสวนครัวสะระแหน่ กล้วยน้ำว้า กล้วย สมุนไพร ประโยชน์ของกล้วยกล้วยน้ำว้า
ฝรั่ง สมุนไพร ผลไม้ สรรพคุณฝรั่งฝรั่ง ใบเตย สมุนไพร ใบเตย สรรพคุณของเตย เตย
พวงชมพู สมุนไพร สรรพคุณของพวงชมพู ประโยชน์ของพวงชมพูพวงชมพู คำฝอย ดอกคำฝอย สมุนไพร สรรพคุณของดอกคำฝอยดอกคำฝอย
แคนา แคป่า สมุนไพร สรรพคุณของแคนาแคนา มะระ สมุนไพร สรรพคุณของมะระ สมุนไพรไทย มะระ
อัญชัน สมุนไพร สรรพคุณของอัญชัน อัญชัน มะรุม สมุนไพร สรรพคุณของมะรุม มะรุม
ฟักทอง สมุนไพร ผักสวนครัว สรรพคุณของฟักทองฟักทอง เสาวรส กระทกรกฝรั่ง ผลไม้ สมุนไพร เสาวรส
โสน ดอกโสน สมุนไพร สมุนไพรไทย โสน แตงกวา สมุนไพร สรรพคุณของแตงกวา แตงกวา
สับปะรด ผลไม้ สมุนไพร สรรพคุณของสับปะรด สับปะรด กระเจี๊ยบแดง สมุนไพร สรรพคุณของกระเจี๊ยบ  กระเจี๊ยบแดง
บุก สรรพคุณของบุก สมุนไพร บุก ฟ้าทะลายโจร สมุนไพร สรรพคุณฟ้าทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร
ผักขวง สะเดาดิน สมุนไพร สรรพคุณของสะเดาดินผักขวง ผักบุ้ง สมุนไพร ผักสวนครัว สรรพคุณของผักบุ้งผักบุ้ง
เก๊กฮวย สมุนไพร สรรพคุณของเก๊กฮวย ประโยชน์ขอเก๊กฮวยเก๊กฮวย มะกรูด ใบมะกรูด สมุนไพร สรรพคุณของมะกรูดมะกรูด
กานพลู สมุนไพร สรรพคุณของกานพลู กานพลู ปีบ กาสะลอง สมุนไพร สรรพคุณของปีบปีบ
ถั่งเช่า สมุนไพร สมุนไพรเพิ่มสมรรถาพทางเพศ ทำให้หำแข็งนานถั่งเช่า ผักโขม สมุนไพร ผักสวนครัว สรรพคุณของผักโขม ผักโขม
บอระเพ็ด สมุนไพร สรรพคุณของบอระเพ็ด ประโยชน์ของบอระเพ็ดบอระเพ็ด ปอผี ผักกระเดียง สมุนไพร ผักกระเดียง ปอผี
ว่านชักมดลูก สมุนไพร สรรพคุณว่านชักมดลูก ว่านชักมดลูก ส้มแขก สมุนไพร ส้มแขก
ว่านมหาหงส์ สมุนไพร สรรพคุณของมหาหงส์ ว่านมหาหงส์ สะแกแสง สมุนไพร สรรพคุณของสะแกแสง ประโยชน์ของสะแกแสงสะแกแสง
เงาะ สมุนไพร ผลไม้ สรรพคุณของเงาะเงาะ ขิง สมุนไพร พืชสวนครัว สรรพคุณของขิง ขิง
ว่านหางจระเข้ สมุนไพรบำรุงผิวพรรณ ว่านหางจระเข้ ขี้เหล็กเทศ สมุนไพร ต้นขี้เหล็ก สมุนไพรบำรุงหัวใจขี้เหล็กเทศ
ดีปลี สมุนไพร สรรพคุณของดีปลี ประโยชน์ของดีปลีดีปลี กระดังงา สมุนไพร สรพคุณของกระดังงา ประโยชน์ของกระดังงากระดังงา
ฟักข้าว สรรพคุณของฟักข้าว สมุนไพร ฟักข้าว มะขาม สมุนไพร สรรพคุณของมะขาม มะขาม
สะเดา พืชพื้นบ้าน สรรพคุณสะเดา สะเดา กระเพรา สมุนไพร สรรพคุณของกระเพรา กระเพรา
สรรพคุณของชะมวง ชะมวง ใบชะมวง สมุนไพร ชะมวง จันทร์กระพ้อ จันกระพ้อ สรรพคุณของจันกระพ้อ สมุนไพรจันกระพ้อ
ต้นเข็ม ต้นเข็มแดง ดอกเข็ม สรรพคุณของต้นเข็มเข็มแดง แก้วมังกร ผลไม้ สมุนไพรเพื่อสุขภาพ สรรพคุณของแก้วมังกร แก้วมังกร
กัญชง ต้นกัญชง สมุนไพร สรรพคุณของกัญชงกัญชง ผักสมุนไพร ขึ้นฉ่าย คื่นฉ่าย สมุนไพรคื่นฉ่าย
รากสามสิบ ต้นรากสามสิบ สรรพคุณของรากสามสิบ ประโยชน์ของรากสามสิบรากสามสิบ มะตูม ต้นมะตูม สรรพคุณของมะตูม ประโยชน์ของมะตูมมะตูม

ประวัติสมุนไพรไทย

สมุนไพรมีประวัติการใช้มาอย่างช้านาน อยู่ควบคู่กับสังคม วัฒนธรรม ประเพณี ศาสนา อย่างลึกซึ้ง ซึ่งเป็นการถ่ายทอดทางภูมิปัญญาการรักษาโรคและมีการแลกเปลี่ยนระหว่างพื้นที่จนไม่สามารถแยกได้ว่าที่มามาจากไหน แต่เราสามารถสันนิษฐานได้จากแหล่งกำเนิดของพืชนั้นๆ แต่อย่างไรก็ตามมีหลักฐานปรากฏในคัมภีร์อายุรเวทของปะเทศอินเดีย ในการวินิจฉัยโรค และ ในแต่สมุนไพร ต่อมาในพุทธศักราช 1800 สมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ถือเป็นยุคที่สมุนไพรมาความเจริญก้าวหน้า เริ่มมีการรักษาโรคจากพืช โดยพืชางๆนั้นได้มาจากต่างประเทศไม่ว่าจะเป็น จีน เกาหลี และ อินเดีย การใช้พืชในการรักษาโรคก็มีการใช้ต่อกันมาและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

ปัจจุบัน รัชกาลที่ 9 แห่งกรุงรัตนโกสินธ์ทรงเล็งเห็นถึงประโยชน์ของสมุนไพรต่างๆ มีความสำคัญต่อสุขภาพอนามัย และ เศรษฐกิจของประเทศ จึงโปรดเกล้าฯให้ดำเนินโครงการสวนพฤกษศาสตร์ เพื่อใช้ในการรวบรวม ศึกษา ค้นคว้า เกี่ยวกับเรื่องพืชในทุกๆด้าน

ความหมายของสมุนไพร

สมุนไพร หมายถึง เภสัชวัตถุที่ใช้นำมาทำยารักษาโรค หรือ บำรุงร่างกาย ซึ่งได้จากธรรมชาติ คือ พืช สัตว์ และ แร่ธาตุ จากนั้นนำวัตถุดิบต่างๆมาแปรรูปให้อยู่ในรูปแบบต่างๆ เช่น ของเหลว ของแข็ง กึ่งของเหลวของแข็ง และ รูปแบบไอน้ำหรือรมควัน เป็นต้น

สมุนไพร หมายถึง พืชที่ใช้เป็นยารักษาโรค หรือ เสริมสุขภาพ  คำว่า สมุนไพร เมื่อประกอบกับคำว่า ยา เป็น ยาสมุนไพร มีความหมายตามพระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 ว่า ยาที่ได้จากพืช สัตว์ หรือ แร่ธาตุ  ซึ่งมิได้ผสม ปรุง หรือแปรสภาพ ยาสมุนไพร ส่วนใหญ่มาจากพืช หรือ ส่วนของพืช เช่น ราก ลำต้น ใบ ดอก ผล เป็นต้น ปัจจุบันมีรายการสมุนไพรไทยที่ขึ้นบัญชีเป็นยาหลักแห่งชาติแล้ว มีเกือบ 100 ชนิด

โดยสรุป สมุนไพร หมายถึง ยารักษาโรคและบำรุงร่างกาย ที่ได้จาก พืช สัตว์ และ แร่ธาตุ ซึ่งการใช้ประโยชน์มีหลายรูปแบบ รวมถึงนำมาเป็นส่วนประกอบของอาหารด้วย การใช้เพื่อรักษาโรคโดยตรงนั้นต้องทำด้วยผู้เชียวชาญที่มีความรู้ทางการแพทย์ เนื่องจากการใช้ต้องใช้อย่างถูกต้องและในปริมาณที่เหมาะสม

รูปแบบของสมุนไพร

การนำพืช สัตว์ หรือ แร่ธาตุ มาใช้เพื่อเป็นสมุนไพรในการรักษาโรค นั้นวัตถุดิบต่างๆจะถูกแปรรูปให้อยู่ในรูปแบบต่างๆ 4 ลักษณะ คือ ของเหลว ของแข็ง กึ่งของแข็งของเหลว และ รูปแบบอบไอน้ำหรือรมควัน รายละเอียดของรูปแบบต่างๆ มีดังนี้

  • รูปแบบของเหลว ลักษณะของการต้มกับน้ำ หรือ คั้นเอาน้ำจากวัตถุดิบ รวมถึงนำมาดองกับสุราเป็นยาดอง เป็นต้น
  • รูปแบบของแข็ง ลักษณะนำวัตถุดิบมาตากแห้ง หรือ ใช้ส่วนที่มีความแข็ง นำส่วนผสมต่างๆมาบดเป็นผงและผสมกับน้ำผึ้งและปั้นเป็นก้อน เรียก ยาลูกกลอน ใช้รับประทานเป็นเม็ด
  • รูปแบบกึ่งแข็งกึ่งเหลว ลักษณะยาฟอก โดยนำพืชมาตำให้แหลก ให้มีความชื้น และ พอกที่ร่างกาย
  • รูปแบบอบหรือรมคสัน ลักษณะการใช้การต้มหรือเผา และใช้ไอน้ำหรือควันจากพืชนั้นๆมาใช้ในการรักษาโรค

หลักการใช้สมุนไพร

สำหรับการใช้สมุนไพรในการรักษาโรคหรือบำรุงร่างกาย ต้องใช้อย่างถูกต้องและอย่างเหมาะสม ทั้งคุณภาพของวัตถุดิบ ลักษณะการใช้งาน และ ปริมาณของพืชที่ใช้ในการรักษาโรค สามารถสรุปหลักการใช้สมุนไพรเพื่อประโยชน์สูงสุด มีดังนี้

  • หากเกิดอาการแพ้ หรือ ร่างกายผิดปรกติจากการใช้สมุนไพรให้หยุดการใช้งานทันที
  • ห้ามใช้ในปริมาณที่มากหรือใช้ติดต่อกันนานเกินไป
  • สำหรับอาการของโรคบางโรคไม่ควรใช้สมุนไพรในการรักษา เช่น มีไข้สูงผิดปรกติ มีอาการซึม ไม่รู้สึกตัว มีอาการปวดอย่างรุนแรง อาเจียนเป็นเลือด ตกเลือด เป็นต้น ลักษณะอาการต่างๆเหล่านี้ควรนำส่งแพทย์เพื่อรับการรักษา
  • ไม่ควรใช้รักษาโรคที่ไม่ทราบสาเหตุของการเกิดโรค

ประเภทของสมุนไพร

สำหรับการกำหนดประเภทของสมุนไพรไทย นั้น เราใช้การแบ่งประเภทได้หลายลักษณะ ซึ่งการจำแนกของประเภทสามารถจำแนกจากลักษณะของภูมิประเทศและช่วงเวลา ลักษณะคุณสมบัติของพืชที่ใช้รักษาโรค ลักษณะของวัตถุดิบที่ใช้ในการทำยา และ รสชาติของ โดยรายละเอียด มีดังนี้

ประเภทของสมุนไพรแบ่งตามช่วงเวลาและภูมิประเทศ

การแบ่งสมุนไพรด้วยศาสตร์การแพทย์ตามช่วงสมัย แบ่งได้ 2 ประเภท คือ สมุนไพรแผนโบราณ และ สมุนไพรแผนปัจจุบัน โดยรายละเอียด มีรายดังนี้

  • สมุนไพรแผนโบราณ คือ วัตถุดิบที่ใช้ในการรักษาโรคตามตำราโบราณที่ถ่ายทอดจากบรรพบุรุษในอดีตสู่ปัจจุบัน ผ่านทางตำราการแพทย์แผนโบราณ และ ภูมิปัญญาที่ถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น สามารถแบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ สมุนไพรไทยแผนโบราณ และ สมุนไพรจีนแผนโบราณ
  • สมุนไพรแผนปัจจุบัน คือ การรักษาโรคจากการสกัดสารที่มีประโยชน์จากพืช สัตว์ หรือ แร่ธาตุ และแปรรูปให้อยู่ในรูปแบบยาสมัยใหม่ เช่น ยาเม็ดรับประทาน ยาทา เป็นต้น

ประเภทของสมุนไพรแบ่งตามลักษณะของวัตถุดิบ

สำหรับวัตถุดิบในการนำมาใช้เพื่อรักษาโรค เราสามารถแบ่งได้จากแหล่งของวัตถุดิบ คือ พืช สัตว์ และ แร่ธาตุ โดยรายละเอียด มีดังนี้

  • พืชสมุนไพร คือ พืชต่างๆที่ใช้ในการทำยา โดยใช้ส่วนต่างๆของพืชมาทำยารักษาโรค เช่น แกนไม้ ราก ใบ ผล เมล็ด เป็นต้น การแปรรูปพืชเพื่อนำมาใช้รักษาโรคจะอยู่ในลักษณะต่างๆ เช่น ตากแห้ง สับให้มีขนาดเล็กลง บดให้เป็นผง และ สะกัดน้ำมันหอมระเหย เป็นต้น
  • สัตว์สมุนไพร คือ การใช้ส่วนประกอบบางอย่างของสัวต์เพื่อนำมาใช้รักษาโรค เช่น เปลือกหอย เขาควาย เนื้อตุ๊กแก ดีงู หูฉลาม รังนกนางแอ่น รังผึ้ง น้ำผึ้ง เป็นต้น
  • แร่ธาตุสมุนไพร คือ การใช้แร่ธาตุจากธรณีเพื่อใช้รักษาโรค เช่น สารส้ม พิมเสน เกลือ เป็นต้น

ประเภทสมุนไพรแบ่งตามรสชาติ

การแบ่งประเภทจ่กรสชาติของวัตถุดิบที่นำมาทำยารักษาโรค พืชต่างๆที่ใช้ในการรักษาโรคมีรสชาติต่างๆหลากหลาย และ รสชาติของพืชสามารถบ่งบอกคุณสมบัติในการรักษาโรคได้ด้วย รายละเอียด ดังนี้

  • รสฝาด มีสรรพคุณด้านการรักษาแผล ช่วยสมานแผล ช่วยห้ามเลือด เป็นต้น
  • รสหวาน ช่วยบำรุงร่างกาย เพิ่มกำลังวังชา ทำให้กระชุ่มกระชวย เป็นต้น
  • มีฤทธ์เมา ช่วยในการขับของเสียออกจากร่างกาย แก้พิษ เป็นต้น
  • รสขม ช่วยเจริญอาหาร กระตุ้นต่อมน้ำลาย แก้กระหายน้ำ และ บำรุงเลือด เป็นต้น
  • รสเผ็ดร้อน ช่วยบำรุงธาตุขัน ช่วยขับลม บำรุงระบบทางเดินอาหาร เป็นต้น
  • รสมัน ช่วยแก้อาการปวดเมื่อย บำรุงเส้นเอ็น แก้ปวดเข่าปวดข้อ เป็นต้น
  • รสหอมเย็น ช่วยบำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย แก้ไข้ แก้ร้อนใน แก้กระหายน้ำ เป็นต้น
  • รสเค็ม ช่วยรักษาโรคผิวหนัง แก้ลมพิษ เป็นต้น
  • รสเปรี้ยว ช่วยแก้ไอ ขัเสมหะ บำรุงเลือด เป็นต้น

ประเภทของสมุนไพรแบ่งตามความสามารถในการรักษาโรค

สมุนไพรแบ่งตามคุณสมบัติในการรักษาโรค ซึ่งการแบ่งชนิดของโรคแบ่งตามอวัยวะและระบบร่างกายที่เกิดโรค เพื่อให้ง่ายต่อการจัดหมวดหมู่ มีรายละเอียด ดังนี้

การนำสมุนไพรมาใช้เพื่อรักษาโรค

กล่าวถึงการเตรียมวัตถุดิบต่างๆให้อยู่ในรูปแบบที่พร้อมในการใช้เป็นยารักษาโรค ซึ่งสามารถนำมาทำให้เป็น ยาชง ยาดอง ยาลูกกลอน ยาพอก และ ยาน้ำ รายละเอียด ดังนี้

  • ยาชง นำส่วนต่างๆของพืชมาตากแห้งและบดเป็นผง ใช้ชงผสมน้ำร้อนเพื่อดื่ม
  • ยาดอง นำส่วนต่างๆของพืชแช่ดองในเหล่า เพ่ือให้สรรพคุณทางยาอยู่ในเหล้า เมื่อดื่มแล้วสามารถบรรเทาอาการของโรคได้
  • ยาลูกกลอน นำพืชมาตากแห้งและบดเป็นผงผสมกับน้ำผึ้ง ปั้นเป็นก้อนกลมๆ ใช้รับประทาน เพื่อรักษาโรค
  • ยาน้ำ นำพืชสดๆมาคั้นเอาน้ำ ใช้รับประทานเพื่อรักษาโรค
  • ยาพอก นำพืชสดๆมาตำให้ชื้นและพอกที่ผิว ส่วนมากใช้รักษาแผลหรือโรคผิวหนัง

การเก็บรักษาสมุนไพร

พืชต่างๆมีอายุการใช้งาน และ คุณสมบัติในการใช้สมุนไพรในการรักษาโรคหากเก็บรักษาไม่ถูกต้อง อาจทำให้คุณสมบัติทางยาลดลงหรือหายไป แนวทางการเก็บรักษาเพื่อให้สรรพคุณทางยาสมบูรณ์ที่สุด มีดังนี้

  • ภาชนะในการจัดเก็บ ต้องสามารถป้องกันความชื้น เนื่องจากความชื่น ทำให้ยารักษาโรคเสียได้ง่าย
  • การป้องกันแมลงและโรค สถานที่ต้องปราศจากการโจมตีของแมลง และไม่เป็นแหล่งเพาะเชื้อ
  • พื้นที่จัดเก็บ ต้องเป็นที่อากาศปลอดโปรง ไม่โดนแสงแดดจัด ไม่มีความชื้นมาก เป็นต้น

ปัญหาของสมุนไพรไทย

ประเทศไทยมีการใช้การรักษาโรคโดยวิธีธรรมชาติมานาน บรรพบุรุษได้สั่งสมองค์ความรู้ด้านนี้มาอย่างต่อเนื่อง โดยกระทรวงสาธารณสุขได้มีการออกประกาศ กระทรวงฯ คุ้มครองตําราการแพทย์แผนไทยของชาติ 198 ตํารา และ ตํารับยาแผนไทยของชาติ 30,000 ตํารับ ตํารายาสมุนไพรที่สําคัญ เช่น แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ ซึ่งเป็นตําราที่ล้นเกล้ารัชกาลที่ 5 ทรงมีพระราชดําริให้รวบรวมไว้กว่า 1,200 ตํารับ และ ยังมีตํารายาวัดโพธิ์ที่รวบรวมจากจารึก ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้น ซึ่งจากเอกสารและจารึกเหล่านี้เป็นสิ่งยืนยันได้เป็นอย่างดีว่า ประเทศไทยมีการรักษาโรคด้วยยาสมุนไพรมานาน แต่เมื่อยาเคมีจากต่างชาติเริ่มเข้ามามีบทบาทในวิถีชีวิตคนไทย ทําให้ความนิยมในการรักษาโดยใช้ยาจากธรรมชาติน้อยลง

ประเทศไทยขาดโอกาสทางการแข่งขันในตลาดยารักษาโรค ทั้งที่ประเทศไทยมีวัตถุดิบ คือ สมุนไพรที่มีคุณภาพ มีสารสําคัญที่จะสกัดออกมา แปรรูปเป็นยาที่มีมูลค่าสูง ซึ่งปัญหาสำคัญ คือ การขาดความรู้ และ เทคโนโลยีขั้นสูงในการแยกสารสำคัญจากพืช ซึ่งทําให้ไม่สามารถสร้างนวัตกรรมทางยาได้ตั้งแต่ต้นน้ำ คือ การคุมการปลูกพืชให้ได้คุณภาพ และมีตัวยาสม่ำเสมอ การขาดเทคโนโลยีการสกัดและการผลิตที่ทันสมัยเพื่อรักษาคุณภาพของผลิตภัณฑ์ให้ได้ตามมาตรฐานสากล อันจะทําให้สามารถส่งไปจําหน่ายได้ทั่วโลก

บทสรุป

สมุนไพรต่างๆที่ใช้ในการรักษาโรค มีหลายชนิดที่ได้รับการยอมรับว่าสามารถรักษาโรคได้ และ ยังมีอีกหลายชนิดที่ยังไม่มีผลการวิจัยที่น่าเชื่อถือว่าสามารถรักษาโรคได้ การใช้สมุนไพรในการรักษาโรค จึงควรอยู่ในคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ และ ควรแยกแยะว่าลักษณะอาการป่วยแบบใดควรพบแพทย์แผนปัจจุบัน เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาอย่างถูกวิธี

สุดยอดสมุนไพรไทยที่ได้รับความนิยมในการทำเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ

  • ว่านหางจระเข้ สรรพคุณรักษาแผล บำรุงผิว รักษาแผลในกระเพาะอาหาร และ บำรุงเส้นผม นิยมนำมาใช้เป็นวัตถุดิบในการทำเครื่องสำอางค์ สำหรับผิว สำหรับผม
  • รางจืด สรรพคุณ ช่วยขับสารพิษ ช่วยสมานแผล ใช้ลดไข้ แก้ท้องเสีย แก้ท้องร่วง แก้แพ้ผื่นคัน แก้เบาหวาน ลดน้ำตาลในเส้นเลือด
  • ดอกคำฝอย สรรพคุณช่วยขับประจำเดือน บำรุงหัวใจ บำรุงโลหิต ลดไขมันในเลือด ขับเสมหะ แก้โรคผิวหนัง แก้บวม บำรุงระบบประสาท
  • ดอกอัญชัน สรรพคุณช่วยขับปัสสาวะ บำรุงเส้นผม และเป็นยาระบายอ่อนๆ แก้อาการคลื้นไส้ อาเจียน ใช้บำรุงความงาม
  • ใบเตย สรรพคุณช่วยลดกระหายน้ำ บำรุงหัวใจ บำรุงสายตา
  • ใบบัวบก สรรพคุณช่วยบำรุงสายตา ช่วยแก้อาการร้อนในกระหายน้ำ ลดไข้ตัวร้อน
  • ตะไคร้ สรรพคุณช่วยขับลม ช่วยย่อยอาหาร แก้อาการปวดท้อง ท้องเสีย ช่วยให้ผ่อนคลาย

สมุนไพร พืชใกล้ตัวที่ใช้ในการรักษาโรค ภูมิปัญญาด้านการแพทย์ สมุนไพรไทย สรรพคุณ ประโยชน์และโทษ พร้อมคำแนะนำการใช้อย่างถูกวิธี

สมุนไพรไทยพื้นบ้านโบราณ 108 ชนิด พร้อมสรรพคุณ มีอะไรบ้าง ยาสมุนไพรสำหรับบำรุงร่างกายและการรักษาโรค คำแนะนำการใช้อย่างถูกวิธี ภูมิปัญญาการรักษาโรค

สมุนไพร พร้อมสรรพคุณมีอะไรบ้าง ภูมิปัญญาการรักษาโรค สมุนไพรไทย พืชยาพื้นบ้านต่างๆประโยชน์โทษอย่างไร ยาแผนโบราณ มากกว่า 400 ชนิด พร้อมคำแนะนำการใช้อย่างถูกวิธี

Beezab.com แหล่งความรู้ด้านสุขภาพ สมุนไพร โรค แม่และเด็ก อาหารเพื่อสุขภาพ โยคะ ธรรมะครูบาอาจารย์ ดูแลตัวเองเบื้องต้นด้วยข้อมูลดีๆ เนื้อหาในเว็บไซต์นี้มีไว้เพื่อการศึกษาหรือเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจเท่านั้น เราไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้แทนคำแนะนำทางการแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือ การรักษาโรคแต่อย่างใด หากคุณมีอาการเจ็บป่วยหรือรู้สึกไม่สบาย ควรคำปรึกษาจากแพทย์ เพื่อรับการรักษาอย่างถูกต้อง สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมโปรดดูที่ข้อตกลงและเงื่อนไขการใช้งานของเรา

Beezab.com source of health knowledge, herbs, diseases, mothers and children, healthy food, yoga and Dhamma.  The content on this page is for educational purposes only. We are not intended to be a substitute for medical advice. Diagnosis of disease or treatment of disease in any way If you are sick, You should consult a doctor.

ขอขอบคุณผู้สนับสนุนหลักของเรา ถุงกระสอบทรัพย์ทวี จำหน่ายถุงกระสอบมีซิบ สำหรับย้ายหอย้ายบ้าน ย้ายสำนักงาน มีสินค้าประกอบด้วย ถุงสายรุ้ง ถุงไนลอน ถุงการ์ตูน และ ถุงล้อลาก