ข้อหลุด กระดูกเคลื่อนจากที่อยู่ มักเกิดจากอุบัติเหตุ การเล่นกีฬา การกระแทก หกล้ม ผู้ป่วยข้อหลุดจะมีอาการเจ็บปวดที่ข้อ การรักษาและปฐมพยาบาลเบื้องต้นต้องทำอย่างไร
ข้อหลุด ( dislocation of joint ) หมายถึง ภาวะการหลุดของข้อกระดูกออกจากพื้นที่ปรกติของข้อกระดูก ทำให้ข้อกระดูกที่ไม่มั่นคง การเคลื่อนของข้อกระดูกออกจากตำแหน่งที่เคยอยู่ ทำให้เยื่อหุ้มข้อกรุดูกฉีกขาด หรือ เส้นเอ็นตรงข้อกระดูก กล้ามเนื้อ เส้นเลือด เนื้อเยื่อ และ เส้นประสาทเกิดการอักเสบ
ระดับของอาการข้อหลุด
ระดับของข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน สามารถแบ่งได้ 3 ระดับ มีดังนี้
- ระดับข้อหลวม เป็นอาการข้อกระดูกเคลื่อนเพียงเล็กน้อย
- ระดับทผิวข้อเคลื่อนออกจากกัน ระดับนี้ข้อกระดูกที่เคลื่อนยังมีการสัมผัสกันอยู่
- ระดับข้อเลื่อนหลุดออกจากกันทั้งหมด เป็นระดับรุนแรง ข้อหลุดจากกันเลย
ข้อกระดูกเคลื่อน หมายถึง ภาวะที่มีการกระแทกที่ข้อกระดูกอย่างรุนแรง จนทำให้เยื่อหุ้มข้อกระดูก ฉีกขาด จนไม่สามารถยึดข้อกระดูกให้อยู่กับที่ได้ จนข้อกระดูกเคลื่อนหรือหลุดออกจากกัน อาการข้อหลุดจามีอาการเยื่อหุ้มข้อฉีกขาดร่วม
ระดับของอาการข้อเคลื่อน
ระดับของอาการข้อเคลื่อน สามารถแบ่งได้ 3 ระดับ มีดังนี้
- ระดับเยื่อหุ้มข้อฉีกขาด และมีกระดูกหลุดออกมาข้างนอกด้วย
- ระดับมีการฉีกขาดที่เยื่อหุ้มข้อ แต่กระดูกดันผ่านช่องเล็กๆมาอยู่ข้างนอก คล้ายๆกับการกลัดกระดุม
- ระดับข้อหลุดแต่ยังอยู่ในเยื่อหุ้มข้อ
สาเหตุของการเกิดข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน
สำหรับสาเหตุของอาการข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน สามารถสรุปปัจจัยต่างๆของการเกิดโรคได้ ดังนี้
- เกิดจากภาวะพิการโดยกำเนิด ซึ่งอาการของโรคแสดงที่ข้อกระดูกอย่างชัดเจน
- เกิดจากการกระแทกบ่อยๆ พบมากในนักกีฬา ที่มีการกระแทกสูง เช่น รักบี้ ฟุตบอล เป็นต้น มักพบอาการหลุดจากการฉีกขาดของเอ็น พังผืด และเนื้อเยื่อที่หุ้มรอบข้อกระดูก
- เกิดอุบัติเหตุการหกล้ม ถูกบิด ถูกตีหรือเหวี่ยง
- เกิดจากการหดเกร็งของกล้ามเนื้ออย่างเฉียบพลัน
อาการของโรคข้อหลุดข้อเคลื่อน
สำหรับอาการที่แสดงให้เห็น สำหรับอาการข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน คือ ลักษณะของข้อกระดูกไม่อยู่ในที่ปรกติ และ ผู้ป่วยจะมีอาการปวดและบวมมาก ตรงข้อกระดูก ไม่สามารถเคลื่อนไหวข้อได้ตามปกติ ซึ่งลักษณะอาการของโรคข้อหลุด สรุปอาการได้ดังนี้
- มีอาการบวม และ ปวด ที่ข้อกระดูก เวลากดบริเวณข้อจะเจ็บมาก
- ข้อกระดูกมีรูปร่างผิดปกติไปจากเดิม
- ไม่สามารถเคลื่อนไหวข้อได้ตามปรกติ
- มีการหดสั้นของอวัยวะ เช่น แขน หรือขา
- เวลาคลำที่ข้อกระดูก สัมผัสหัวกระดูกที่เคลื่อนได้
การปฐมพยาบาลเบื้องต้นสำหรับผู้ป่วยข้อเคลื่อน
เมื่อพบเห็นผู้ป่วยอาการข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน ต้องนำตัวส่งโรงพยาบาลให้หมอรักษา แต่ก่อนนำตัวส่งต้องปฐมพยาบาลเบื้องต้นก่อน เพื่อลดความรุนแรงของโรค การปฐมพยาบาลเบื้องต้นคนข้อหลุด มีดังนี้
- ต้องหาวัสดุช่วยหนุนและประครองข้อกระดูก เช่น เอาผ้าพันรั้งไม่ให้มีการดึงรั้งบริเวณข้อที่หลุด เพื่อให้ผู้ป่วยอยู่นิ่งๆที่สุด
- ไม่ควรพยายามดึงข้อที่หลุดกลับเข้าที่เดิม เพราะ อาจทำให้เอ็นและ เนื้อเยื่อฉีกขาดมากขึ้น
- ให้รีบนำส่งโรงพยาบาล อย่าทิ้งอาการข้อหลุดไว้นานเกินไป เพราะจะรักษาลำบาก
- ประคบเย็นช่วยลดอาการปวดเฉพาะที่ได้ชั่วคราว
- พันผ้ายืด (Compression bandage) เพื่อไม่ให้มีเลือดออกในเนื้อเยื่อมาก ควรพันให้กระชับส่วนที่บาดเจ็บ
- การยกร่างกายผู้ป่วยที่ได้รับการบาดเจ็บ ให้สูงกว่าระดับหัวใจ เพื่อให้เลือดไหลกลับสู่หัวใจได้สะดวก เช่น การนอนวางขา หรือเท้าบนหมอน ในกรณีที่นั่ง ให้วางเท้าบนเก้าอี้ เป็นต้น
แนวทางการรักษาอาการข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน
สำหรับแนวทางการรักษา คือ ต้องนำเอาข้อกระดูกกลับเข้าที่เดิม และ เข้าเฝือก เพื่อให้ข้อกระดูกได้รักษาตัวเอง แต่หาก อาการหนัก จำเป็นต้องผ่าตัด เพื่อรักษาอาการของโรค แนวทางการรักษา ดังนี้
การรักษาด้วยการเข้าเฝือก
การเข้าเฝือก เพื่อให้ข้อต่ออยู่นิ่งๆ ซึ่งอาการบาดเจ็บจากเยื่อหุ้มข้อต่อนั้นๆ ต้องให้เวลาในการรักษาตัวของเนื้อเยื่อ โดยเฉลี่ยจะประมาณ 3-6 สัปดาห์ สิ่งสำคัญหลังดึงข้อต่อเข้าที่แล้ว ต้องให้ข้อต่อนิ่งๆ 3 สัปดาห์ เพื่อให้เอ็น พังผืด และเนื้อเยื่อ ติดกันเป็นปกติเหมือนเดิม
การรักษาด้วยการผ่าตัด
สำหรับแนวทางการรักษาด้วยการผ่าตัด จะใช้วิธีนี้เฉพาะกรณีที่จำเป็นเท่านั้น เพื่อให้ข้อกระดูกที่เคลื่อนหรือหลุดกลับมาแข็งแรงเหมือนเดิม หรือ อาการข้อต่อหลุดแบบซ้ำๆหลายครั้ง เพื่อให้อาการหายขาด ต้องเลือกใช้การผ่าตัดเท่านั้น
ข้อควรหลีกเลี่ยงสำหรับการรักษาผู้ป่วยโรคข้อหลุดหรือข้อเคลื่อน
ไม่ควรใช้ความร้อนในการรักษาหรือปฐมพยาบาล เพราะ จะทำให้เส้นเลือดขยายตัว และ เลือดออกมากขึ้น การรักษาให้รักษาภายใน 2 วัน จะทำให้สามารถรักษาได้ดีที่สุด
อาการข้อหลุด หรือ กระดูกเคลื่อน เป็นอาการที่สามารถเกิดขึ้นได้กับมนุษย์ มักเกิดจากอุบัติเหตุ การเล่นกีฬา การกระแทก หกล้ม ผู้ป่วยข้อหลุดจะมีอาการเจ็บปวด การรักษาและปฐมพยาบาลผู้ป่วยข้อหลุดต้องทำอย่างไร