Tag: โรค หู คอ จมูก

ท่อน้ำลายอุดตัน ( Sialolithiasis ) เกิดจากนิ่วที่ต่อมน้ำลายอุดตันท่อน้ำลาย ทำให้ต่อมน้ำลายอักเสบ อาการปวดบวมที่ต่อมน้ำลาย การรักษานวดท่อน้ำลาย ดื่มน้ำ ผ่าตัด

บทความเกี่ยวกับโรคท่อน้ำลายอุดตัน หรือ โรคนิ่วต่อมน้ำลาย เป็นโรคเกี่ยวกับช่องปาก โรคหู คอ จมูก ซึ่ง เราจะมาเรียนรู้ เกี่ยวกับน้ำลาย ต่อมน้ำลาย โรคนิ่วต่อมน้ำลาย การที่ท่อน้ำลายอุดตัน จะเกิดขึ้นได้อย่างไร สาเหตุของการเกิดโรค อาการนิ่วต่อมน้ำลายเป็นอย่างไร การรักษาทำอย่างไร และ จะป้องกันอย่างไร สมุนไพรอะไรบ้างที่ช่วยลดภาวะการเกิดท่อน้ำลายอุดตัน

น้ำลาย เป็นของเหลวชนิดหนึ่งลักษณะใสๆ อยู่ในปาก น้ำลายพบในปากของสิ่งมีชีวิตทั่วไป ในคนหนึ่งคนจะสร้างน้ำลายประมาณ วันละ 1 ลิตร โดยน้ำลายเกิดจากการสร้างของต่อมน้ำลาย โดยต่อมน้ำลายหลักที่เป็นตัวสร้างน้ำลายจะมี 3 คู่ คือ ต่อมน้ำลายที่ใต้หู ต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร และต่อมน้ำลายใต้ลิ้น แต่ต่อมน้ำลายไม่ได้มีแค่ 3 คู่ ต่อมน้ำลายจะกระจายอยู่ที่เยื่อบุช่องปากและคอหอย

ต่อมน้ำลายใต้หูสร้างน้ำลายชนิดใส ต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรและต่อมน้ำลายใต้ลิ้น สามารถสร้างน้ำลายได้ทั้งชนิดใสและชนิดเหนียวข้น ในน้ำลายชนิดใสจะมีเอนไซม์แอลฟ่าอะไมเลส ซึ่งมีประโยชน์ช่วยย่อยแป้ง ในขณะที่น้ำลายชนิดข้นจะมีหน้าที่ช่วยหล่อลื่นอาหาร

น้ำลายของคนมีค่า PH ที่ประมาณ 7.0 มีคุณสมบัติเป็นกรดอ่อนๆ หน้าที่หลักของน้ำลาย คือ ช่วยย่อยอาหารและช่วยป้องกันอันตรายภายในช่องปาก ในน้ำลายมีเอนไซม์ช่วยย่อยอาหารคาร์โบไฮเดรต ช่วยหล่อลื่นอาหาร และป้องกันการระคายเคืองจากอาหาร ในน้ำลายจะมีน้ำจำนวนมาก ซึ่งทำให้ปากชุ่มชื้นอยู่เสมอ

สาเหตุของต่อมน้ำลายอุดตัน

ต่อมน้ำลายจะอยู่ต่ำกว่าท่อน้ำลาย ซึ่งการเกิดตะกอนตกค้างในท่อน้ำลายสามารถเกิดขึ้นได้ เนื่องจากการดื่มน้ำน้อย ทำให้น้ำลายเหนียวเกิดการตกตะกอนได้ง่าย และอาหารบางชนิดสามารถก่อนิ่วในท่อน้ำลายได้ ซึ่งอาหารจำนวก แคลเซียมสูง เนื่องจากแคลเซียมอาทำให้ผนังท่อน้ำลายหนาขึ้น แต่สาเหตุนี้ยังไม่เด่นชัดนัก แต่อย่างไรก็ตามปัจจัยที่มีความเสี่ยงทำให้เกิดนิ่วที่ต่อมน้ำลาย เช่น การขาดน้ำ การใช้ยาบางชนิด รวมถึงการกระทบกระเทือน การได้รับบาดเจ็บของต่อมน้ำลาย ก็มีผลต่อการเกิดนิ่วต่อมน้ำลายได้ และเมื่อนิ่วเกิดขึ้นที่ต่อมน้ำลายหรือท่อน้ำลาย ทำให้น้ำลายไหลออกมาจากท่อน้ำลายไม่ได้ เราอาจจะสรุปประเด็นสาเหตุเป็นข้อๆได้ ดังนี้

1. ความผิดปกติของเมตะบอลิสมของแคลเซียม
2. ภาวะขาดน้ำ ทำให้น้ำลายไหลน้อยลง
3. เกิดการติดเชื้อในช่องปาก
4. การปรับเปลี่ยนสารละลายประเภทเกลือที่ทำให้เกิดการตกตะกอนของแร่ธาตุ
5. การรับประทานยาบางชนิด เช่น ยาลดความดัน ยาแก้แพ้ เป็นต้น ซึ่งยาเหล่านี้ ทำให้ต่อมน้ำลายผลิตน้ำลายได้น้อยลง
6. การรับประทานอาหารไม่พอ ทำให้ความสามารถในการผลิตน้ำลายลดลง

อาการผู้ป่วยนิ่วต่อมน้ำลาย

ในผู้ป่วยที่มีอาการนิ่วที่ต่อมน้ำลาย เป็นอาการร่างกายไม่สามารถระบายน้ำลายออกมาทางท่อน้ำลายได้ เนื่องจากมีนิ่วไปอุดตัน ทำให้เกิดอาการปวดและบวมบริเวณต่อมน้ำลาย มีการอักเสบบริเวณต่อมน้ำลาย ผุ้ป่วยอาจมีไข้สูง มีหนองไหลออกมาปนกับน้ำลาย พบก้อนนิ่วในท่อน้ำลาย บวมใต้คาง ซึ่งอาการจะเป็นๆหายๆ อาจมีภาวะแทรกซ้อนเกี่ยวกับการติดเชื้อ ทำให้เกิดการอักเสบที่ผนังท่อน้ำลาย และเป็นฝีได้

การตรวจวินิจฉัยโรคนิ่วที่ต่อมน้ำลาย สามารถทำได้โดยการเอ็กเลย์ เพื่อดูว่ามีก้อนนิ่วหรือไม่

การรักษาโรคนิ่วที่ต่อมน้ำลาย

การรักษาสามารถทำการรักษาได้หลายวิธี โดยขึ้นอยู่กับอาการของโรค รายละเอียดดังนี้

1. ในกรณีที่ก้อนนิ่วเล็ก ใช้วิธีให้ดื่มน้ำให้มาก เพื่อให้การสร้างน้ำลายมากขึ้นและจะขับนิ่วออกเอง หรือให้กินอาหารหรือเครื่องดื่ม รสขมหรือรสเปรี้ยว เช่น มะนาว ส้ม ซึ่งจะช่วยให้หลั่งน้ำลายมากขึ้น และขับนิ่วออกมาเอง
2. ใช้วิธีการนวดให้ก้อนนิ่วออก วิธีนี้ต้องทำโดยผู้เชี่ยวชาญ
3. รักษาโดยใช้คลื่น ใช้คลื่นกระแทก ซึ่งภาษาอังกฤษเรียก Extracorporeal shock wave lithotripsy เรียกย่อๆว่า  ESWL
4. ผ่าตัดต่อมน้ำลายเอานิ่วออก ซึ่งในกรณีผู้ป่วยที่เป็นบ่อย อาจต้องตัดท่อน้ำลายทิ้ง
5. รักษาอาการติดเชื้อตามอาการ โดยใช้ยาปฏิชีวนะ

การป้องกันการเกิดนิ่วต่อมน้ำลาย

การป้องกันการเกิดนิ่วที่ต่อมน้ำลายสามารถทำได้โดย การรักษาความสะอาดภายในช่องปาก และให้ดื่มน้ำมากๆ เนื่องจากการดื่มน้ำทำให้น้ำลายสามารถสร้างออกมาได้มาก การอัดตันของท่อน้ำลายก้จะมีโอกาสเป็นไปได้น้อย

ท่อน้ำลายอุดตัน ( Sialolithiasis ) เกิดจากนิ่วที่ต่อมน้ำลายไปอุดตันทางเดินน้ำลาย ทำให้เกิดอาการอักเสบของต่อมน้ำลาย มีอาการปวด บวม ติดเชื้อที่ต่อมน้ำลาย การรักษารักษาท่อน้ำลายอุดตัน ใช้การนวดท่อน้ำลาย ดื่มน้ำมากๆ ผ่าตัดเอานิ่วออก โรคนิ่วต่อมน้ำลายป้องกันอย่างไร

ต่อมทอนซิลอักเสบ ( tonsillitis ) ติดเชื้อโรคที่ต่อมทอนซิล ทำให้เจ็บคอบริเวณด้านข้างของช่องปากทั้งสองข้าง หนาวสั่น คัดจมูก น้ำมูกไหล ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว

ต่อมทอนซิลอักเสบ ( tonsillitis ) คือ ภาวะการอักเสบของต่อมทอนซิล เกิดจากเชื้อไวรัสที่เป็นสาเหตุของไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ หรือเชื้อแบคทีเรียที่อาศัยอยู่ที่น้ำลายและเสมหะของผู้ป่วยโรคต่อมทอนซิลอักเสบ ส่งผลให้เกิดอาการ เจ็บคอ เจ็บมากบริเวณด้านข้างของช่องปากทั้งสองข้าง หนาวสั่น คัดจมูก น้ำมูกไหล ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว โรคติดต่อ โรคติดเชื้อ

วันนี้เราขอเสนอ โรคต่อมทอลซิลอักเสบ ก่อนอื่นเราควรทำความรู้จักกับเจ้าต่อมทอนซิลก่อน ว่ามันคืออะไร มีหน้าที่ทำอะไร ต่อมทอนซิล ภาษาอังกฤษ เรียก tonsils คือ ต่อมตัวหนึ่งในร่างกาย อยู่บริเวณคอ มีหน้าที่ ดักจับและทำลายเชื้อโรคที่จะเข้าสู่ร่างกายผ่านทางคอ ต่อมทอนซิลจึงเป็นต่อมที่ต้องเผชิญกับเชื้อโรคบ่อยที่สุดในร่างกาย รองจากผิวหนัง ในตัวต่อมทอนซิล เป็นเนื้อเยื่อในกลุ่มต่อมน้ำเหลือง ภายในต่อมมีเม็ดเลือดขาวหลายชนิด โดยปรกติต่อมทอนซิล จะมีอยู่ 3 ตำแหน่ง คือ

ต่อมทอนซิล ในคนคอมีอยู่ 3 ตำแหน่งคือ ต่อมทอนซิลที่อยู่ด้านข้างของช่องปาก เรียก พาลาทีนทอนซิล(palatine tonsil) ต่อมทอนซิลที่อยู่บริเวณโคนลิ้น เรียก ลิงกัวทอนซิล(lingual tonsil) และ ต่อมทอนซิลที่ช่องหลังโพรงจมูก เรียก อาเดียนอยทอนซิล (adenoid tonsil)

การที่ ต่อมทอนซิลอักเสบ นั้น หมายถึง ภาวะการอักเสบของต่อมทอนซิล ที่มีสาเหตุจากการติดเชื้อไวรัส แบคทีเรีย ซึ่งการอักเสบอาจจะสามารถลามไปถึงโคนลิ้น และที่ด้านหลังโพรงจมูกได้ สามารถลามจนเกิดโรคคออักเสบได้

สาเหตุของการเกิดโรคต่อมทอนซิลอักเสบ

โดยมากเกิดจากเชื้อไวรัสที่เป็นสาเหตุของไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่  และบางส่วนเกิดจาก เชื้อแบคทีเรีย ซึ่งเชื้อโรคจะอาศัยอยู่ที่น้ำลายและเสมหะของผู้ป่วย สามารถติดต่อได้จากการหายใจและการสัมผัสเชื้อโรคในช่องทางต่างๆ และมีเชื้อโรคชนิดหนึ่ง ชื่อ บีตาฮีโมไลติกสเตรปโตค็อกคัส  กลุ่มเอ(group  A beta-hemolytic streptococcus) ซึ่งทำให้เกิดหนองที่ต่อมทอนซิลได้

อาการของผู้ป่วยโรคต่อมทอนซิลอักเสบ

จะมีอาการคล้ายกับคออักเสบทั่วไป โดยผู้ป่วยจะเจ็บคอ และจะเจ็บมากบริเวณด้านข้างของช่องปากทั้งสองข้าง โดยปรกตอแล้วผู้ป่วยจะเจ็บมากกว่า 2 วัน ทำให้การกลืนน้ลาย หรืออาหารทำได้ลำบาก ผู้ป่วยจะมีไข้ หนาวสั่น คัดจมูก มีน้ำมูกไหล ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว ในผู้ป่วยบางรายอาจเจ็บหู มีการอาเจียนหลังรับประทานอาหาร มีกลิ่นปาก เป็นต้น

การรักษาผู้ป่วยโรคต่อมทอนซิลอักเสบ

สามารถทำการรักษาได้หลายระดับ ตั้งแต่ การรักษาทั่วไป การให้ยารักษาโรค การรักษาโรคแทรกซ้อน และการผ่าตัด รายละเอียดของการรักษาในระดับต่างๆ มีดังนี้

• การรักษาในระดับทั่วไป แนะนำให้ผู้ป่วยหยุดทำงาน และหยุดทำกิจกรรมต่างๆ เพื่อให้ร่างกายได้หยุดพักผ่อน และหยุดการแพร่กระจายเชื้อโรค ให้ดื่มน้ำมากๆ รับประทานอาหารอ่อนๆ ให้รักษาความสะอาดของสุขอนามัยต่างๆ รวมถึงอาหาร ทานยาลดไข้ ให้บ้วนปากด้วยน้ำเกลือ อมยาอมแก่เจ็บคอ และหากอาการยังไม่ดีขึ้นภายใน 24 ชั่วโมง ให้เข้ารับยาปฏิชีวนะ จากแพทย์
• การรักษาในระดับใช้ยารักษา ซึ่งหาการพักผ่อน การทานอาหารเบาๆและสะอาดยังไม่ทำให้อาการดีขึ้น จำเป็นต้องให้ยารักษาเพิ่ม ซึ่งให้ยารักษาตามอาการของโรค เช่น ยาบรรเทาอาการเจ็บคอ ยาลดน้ำมูก ยาลดไข้ ยาแก้อักเสบ เป็นต้น
• การรักษาในระดับรักษาอาการแทรกซ้อน ซึ่งโรคแทรกซ้อนที่เกิดจากสาเหตุของต่อมทอนซิลอักเสบ เช่น เกิดหนองที่ต่อมทอนซิล โรคหัวใจ โรคไต ภาวะการหายใจอุดตัน จำเป็นต้องปรึกษาแพทย์เพื่อรักษาให้ทันท่วงที
• การรักษาในระดับที่ต้องเข้ารับการผ่าตัด  สังเกตุจากการที่ต่อมทอนซิลเกิดอักเสบ เป็นหนอง และไม่ตอบสนองการรักษา ทำให้ต่อมทอนซิลโต มีโอกาสทำใหเเกิดมะเร็งที่ต่อมทอนซิลหรือ มะเร็งต่อมน้ำเหลือง จำเป็นต้องผ่าตักเอาเนื้อร้ายออก

การป้องกันการเกิดโรคต่อมทอนซิลอักเสบ

สามารถทำได้โดยการหลีกเลี่ยง การสัมผัสกับเชื้อโรค และการสร้างภูมิคุ้มกันภายในร่างกาย โดยรายละเอียดดังนี้

• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เพื่อรักษาสุขภาพให้แข็งแรง เมื่อเกิดโรคก็สามารถสร้างภูมิคุ้มกันรักษาให้หายได้เอง
• พักผ่อนให้เพียงพอ หากร่างกายอ่อนเพลีย ก็จะทำให้ร่างกายขาดภูมิต้านทานเชื้อโรคต่างๆได้
• หลีกเลี่ยงการสัมผัสหรือใกล้ชิดกับผู้ป่วยที่มีอาการไอ จาม เจ็บคอ

อาการหนึ่งเมื่อเกิด โรคต่อมทอนซิลอักเสบ คือ อาการมีไข้ ซึ่งเราขอนำเสนอ สมุนไพรไทย สรรพคุณ ช่วยลดไข้ เมื่อเรามีไข้หากไม่ทำการควบคุมไข้ไม่ให้สูงก้จะ ช่วยลดอาการช็อก เนื่องจากความร้อนในร่างกายสูงเกินไป สมุนไพรช่วยลดไข้ มีดังนี้

หญ้าปักกิ่ง	ตรีผลา
ตะลิงปลิง	ถั่วเขียว
อะโวคาโด	ทองพันชั่ง